Tôi sinh ra và lớn lên trong gia đình trung bình. Không đến mức nghèo khổ, thiếu ăn nhưng chắc chắn không phải giàu sang, có khi không đạt đến mức trung bình khá theo nhiều tiêu chuẩn.
Xung quanh tôi, từ thời nhỏ đi học đến tận bây giờ, cũng đa phần ở dạng trung lưu: Đủ ăn đủ mặc, bố mẹ tằn tiệm cho con được đi du học vài năm, 1-2 ngôi nhà ở Hà Nội, có khi từ thế hệ trước nữa để lại.
Giờ nhìn lại tôi thấy những điều thế này:
- Đa phần người giàu (ít nhất theo định nghĩa về tiền bạc) thường ở 1 trong 2 dạng: có xuất phát điểm tốt (nhà nòi, có sẵn một số mối quan hệ, tiền bạc,…) hoặc xuất phát điểm kém hơn trung bình nhưng có ý chí vượt trội (các bạn, anh chị em ở tỉnh lên HN HCM nhưng nỗ lực xuất sắc).
- Đa phần nhóm trung bình: vẫn tiếp tục trung bình. Không khác lắm so với cách đây 10-15 năm. Tất nhiên khác về mặt cơ học (xe đẹp hơn, có cái ô tô,…) là có, nhưng về thực chất để thay đổi cuộc sống, lên cấp cao hơn thì không.
Tất nhiên, luôn có đột biến trong 2 nhóm trên: người bứt được từ trung bình lên giàu và cũng có những người không may bị xuống các cấp thấp hơn. Ở góc độ quốc gia, chúng ta thấy “bẫy thu nhập trung bình” khiến nhiều nước như Brazil, Indo, Thái,… không trở thành quốc gia “phát triển”.
Không ổn trong cái Ổn
Cái sự trung bình – hay còn gọi là lỡ cỡ – rất nguy hại vì nó chính là cái vòng an toàn mà không dễ vượt qua:
- Tôi không nghèo đến độ phải kiếm ăn từng bữa, phải chịu lạnh khi trở trời hay vẫn có điều hòa để vẫn có giấc ngủ ngon trong cái nóng 38-40 độ. Nhưng có nghĩa tôi mất đi một phần hun đúc ý chí.
- Tôi không giàu đến độ phải lo nghĩ quản lý tài sản, doanh nghiệp hay các khoản nợ. Nhưng cũng có nghĩa tôi không có cơ hội trải nghiệm những nỗi đau mà đôi khi gọi là “người giàu cũng khóc”
Vấn đề là cái confort zone đó tạo cho chúng ta một sự lỡ cỡ:
- Đủ tốt để có một công việc nuôi sống bản thân và gia đình, mua một cái xe, cố gắng vay mượn thì cũng có được cái nhà. Nhưng không giàu được và luôn phải làm việc đổi lấy tiền lương.
- Đủ ổn để không phải lao ra ngoài tấn công, giành giật lợi ích; nhưng không đủ an toàn khi cần chi một món lớn, như xây nhà cho bố mẹ, hay cho con đi du học.
- Đủ yên bình để buổi tối về nhà lướt mạng, cuối tuần đi chơi; nhưng không đủ sức chống chịu những sóng gió khi gặp biến cố lớn về sức khỏe
Sự lỡ cỡ này cho ta một ảo tưởng rằng mọi thứ đều ổn. Vì 1000 ngày trôi qua, nó vẫn ổn, nhưng khi không ổn thì ngày 1001 ngay lập tức trở thành khó khăn.
Vượt qua thế nào?
Nhận ra mình không ổn trong cái sự ổn là một bước tiến. Vượt qua nó lại là câu chuyện khác.
Một trong những đặc điểm mà tôi thấy của trung lưu là “không dám liều”. Điều này đúng vì nếu người xuất phát điểm thấp “không có gì để mất, chỉ có tiến”, người giàu “mất tí không sao” thì nhóm ở giữa vừa có thứ để sợ mất, mà lại vừa muốn tấn công kiếm tiền. Nói nôm na cứ bị “vừa đái vừa dòm”, không dám trèo cao vì sợ ngã đau hơn là hái được quả ngọt.
Nhưng nếu cứ tâm lý như thế thì mãi mãi đi ngang, không lên được nhưng cũng sẽ không xuống. Vậy chìa khóa để thay đổi là gì?
Đó là tư duy và kiến thức!
- Có tư duy, kiến thức thì mới nhận ra Thời (tiếng Anh cho sang mồm thì là Timing)
- Có tư duy, kiến thức mới dám Hành động khi Thời tới
- Có tư duy, kiến thức mới dám quản trị rủi ro khi mọi việc không theo kế hoạch
- Có tư duy, kiến thức mới tạo nên Anh Hùng khi gặp Thời
Nếu nhìn một cách tích cực, nhóm trung bình cũng có những điểm rất mạnh:
- Không phải lo nghĩ những chuyện râu ria cơm ăn áo mặc, mua nhà Hà Nội (Sài Gòn) như nhóm khó khăn hơn
- Vẫn có thời gian cân bằng cuộc sống hơn nhóm đại gia giàu sụ suốt ngày lo quan hệ, tiền nong
- Có một số vốn trong tay, không nhiều nhưng chắc chắn không phải số 0. Đi từ 1 lên 10 thường dễ hơn từ 0 lên 1.
Từ những lợi thế đó, phải cộng thêm tư duy, kiến thức để biến lợi thế thành sức mạnh nâng cấp bản thân, tài sản khi gặp Thời.
Các quốc gia cũng thế, không phải tự dưng Hàn Quốc tận dụng được làn sóng hóa chất thập niên 70, công nghệ cao 90, Đài Loan với bán dẫn những năm 90 để thành các nước phát triển. Gốc rễ vấn đề vẫn là tư duy, kiến thức của từng người, từng dân tộc để tận dụng thời cơ hóa rồng. (tham khảo bài Để thoát được bẫy thu nhập trung bình như các nền kinh tế Đông Á – Tạp chí Kinh tế Sài Gòn)
Người ta hay nói Cá chép hóa Rồng, nhưng trong hàng vạn con cá mới có 1-2 con hóa rồng được, liệu đó có phải là mình?
Chỉ có bản thân mỗi người mới tự trả lời bằng hành động được.
